इजरायल र हमासबीच किन सम्झौता हुन सकेन, गाजामा युद्धविरामको अवस्था के थियो ?

इजरायलका प्रधानमन्त्री बेन्जामिन नेतान्याहुले गाजामा युद्धविरामको नयाँ प्रस्ताव इजरायलको आधारभूत मागभन्दा टाढा भए पनि वार्ता जारी रहने बताएका छन् ।

उनको बयान यस्तो समयमा आएको हो जब हमासले कतार र इजिप्टका मध्यस्थकर्ताहरूले युद्धविरामका लागि राखेका सर्तहरू स्वीकार गरेको बताएको छ।

हमासका अधिकारीले भनेका छन्- 'बल अब इजरायलको कोर्टमा छ।'इजरायलका प्रधानमन्त्री बेन्जामिन नेतान्याहुले हमासले स्वीकार गरेको सम्झौता प्रस्ताव "इजरायलको आधारभूत मागभन्दा टाढा" भएको तर वार्ता जारी रहने बताएका छन्।

यसैबीच, इजरायली मिडियाका रिपोर्टहरूका अनुसार, इजरायली सेना र ट्याङ्कहरू दक्षिणी गाजाको रफाह सीमाना नजिकै देखिएका छन्। यसअघि इजरायलले रफाहमा आक्रमण सुरु गरिसकेको छ । इजरायलले पहिले नै शरणार्थीहरूलाई शिविर खाली गर्न भनेको थियो। इजरायली रक्षा बल, वा IDF ले रफाहमा हमास विरुद्ध 'लक्षित आक्रमण' गरिरहेको बताएको छ।

इजरायली कारबाहीका कारण रफाहमा बसोबास गर्ने लाखौं मानिस प्रभावित भएको र धेरैले गधामा सवार भएर क्षेत्र खाली गरेको देखिएको मानिन्छ । इजरायलले खान युनिस नजिक रहेको शिविरबाट एक लाख मानिसलाई बाहिर निकाल्न आदेश दिएको छ ।

हमासका एक अधिकारीले रफाहको पूर्वी भागहरू खाली गर्ने आदेशलाई युद्धको "खतरनाक मोड" को रूपमा वर्णन गरे। युद्धविराम सम्झौताको आधार एक हप्ता लामो युद्धविराम र हमासद्वारा बन्धक बनाएका दर्जनौं इजरायलीहरूको रिहाई थियो।

सोमबार साँझ हमासले एक विज्ञप्ति जारी गर्दै यसका राजनीतिक नेता इस्माइल हानियाले युद्धविराम सम्झौताको प्रस्तावमा आफ्नो सहमतिबारे कतारका प्रधानमन्त्री र इजिप्टका गुप्तचर प्रमुखलाई जानकारी गराएको बताएको छ। प्रस्तावसँग परिचित एक वरिष्ठ प्यालेस्टिनी अधिकारीले भने कि हमासले आफ्ना सर्तहरू पूरा गरेमा "शत्रुतापूर्ण गतिविधि सदाका लागि अन्त्य हुनेछ" भन्ने कुरामा सहमत भएको बताए।

यो कथनले सङ्केत गर्छ कि हमासले आफ्नो सशस्त्र द्वन्द्व अन्त्य गर्ने बारे विचार गरिरहेको हुन सक्छ, यद्यपि यस सम्बन्धमा थप जानकारी बाहिर आएको छैन। यी सबै दुई चरणको युद्धविराम सम्झौताबाट मात्रै स्पष्ट हुनेछ, जसअन्तर्गत प्रत्येक चरण ४२ दिनको हुनेछ।

पहिलो चरणमा बन्धक बनाइएका महिला इजरायली सैनिकहरूलाई रिहा गरिनेछ। यसअन्तर्गत इजरायली जेलमा रहेका ५० प्यालेस्टिनी बन्दीहरूलाई रिहा गरिने छ जसमध्ये केहीलाई आजीवन कारावासको सजाय सुनाइएको छ। यस अवधिमा इजरायली सुरक्षा बलहरू गाजा भित्र रहनेछन्। तर युद्धविरामको ११ दिन भित्र इजरायलले यस क्षेत्रको केन्द्रबाट आफ्ना सैन्य सुविधाहरू फिर्ता गर्न र सलाह अल-दिन रोडबाट फिर्ता लिन थाल्नेछ। यो उत्तर-दक्षिण मार्ग र तटीय सडक हो।

11 दिन पछि, विस्थापित प्यालेस्टिनीहरूलाई उत्तरमा फर्कन अनुमति दिइनेछ। एक अधिकारीका अनुसार युद्धविरामको दोस्रो चरण "दीर्घकालीन शान्ति" र गाजामा लगाइएको प्रतिबन्ध पूर्ण रूपमा हटाएर अन्त्य हुनेछ।हमासको बयानको खबर फैलिने बित्तिकै गाजाका जनतामा उत्सवको वातावरण देखिएको थियो। तर नाम नखुलाउन नमान्ने एक इजरायली अधिकारीले रोयटर्स समाचार एजेन्सीलाई भने कि हमासले स्वीकार गरेको प्रस्ताव इजिप्टको प्रस्तावको 'सफ्ट संस्करण' हो, जसमा लक्ष्यहरू हासिल गर्न लगभग असम्भव छ र जसलाई इजरायलले स्वीकार गर्दैन।

"यो इजरायलले सम्झौता अस्वीकार गरिरहेको जस्तो देखाउनको लागि एउटा जाल जस्तो देखिन्छ," अधिकारीले भने। इजरायली प्रधानमन्त्री बेन्जामिन नेतान्याहुको कार्यालयले पछि एक विज्ञप्ति जारी गर्‍यो, "हामासको प्रस्ताव इजरायलको आधारभूत आवश्यकताबाट टाढा भए पनि, इजरायललाई स्वीकार्य हुने शर्तहरूमा सम्झौता गर्न मध्यस्थकर्ताहरूको प्रतिनिधिमण्डल पठाउनेछ।"

विज्ञप्तिमा भनिएको छ, "यससँगै इजरायलको युद्ध मन्त्रिपरिषद्ले बन्धकहरूलाई रिहा गर्न र हमास सेनालाई हटाउन हमासलाई दबाब दिन रफाहमा आफ्नो अभियान जारी राख्ने निर्णय गरेको छ। इजरायलले गाजा इजरायलका लागि खतरा नबनोस् भन्ने पनि विश्वास गर्दछ।"

यो बयान यस्तो समयमा आएको हो जब इजरायली सेनाले पूर्वी रफाहमा हमासको स्थानलाई निशाना बनाउने घोषणा गरेको छ। अमेरिकी विदेश मन्त्रालयका प्रवक्ता म्याथ्यु मिलरले सञ्चारमाध्यमलाई भने कि अमेरिकाले कतार र इजिप्टसँग सम्झौता गर्ने प्रयास गरिरहेको छ । उसले हमासको प्रतिक्रियाको समीक्षा गर्दैछ र "सहयोगीहरूसँग छलफल गरिरहेको छ।"

उनले भने, "बन्धकहरूको रिहाइसँग सम्बन्धित सम्झौता इजरायली जनताको हितमा छ भन्ने हामी अझै विश्वास गर्छौं। प्यालेस्टिनीहरूका लागि पनि यो सबैभन्दा राम्रो सम्झौता हो।" "यसले तुरुन्त युद्धविरामको नेतृत्व गर्नेछ। यसले मानवीय सहायता पुर्‍याउन पनि मद्दत गर्नेछ र त्यसैले हामी यस विषयमा सबै पक्षहरूसँग कुरा गर्ने प्रयास गर्नेछौं।"

यो युद्ध गत वर्ष अक्टोबर ७ मा हमास लडाकुहरूले दक्षिणी इजरायलमा आक्रमण गर्दा सुरु भएको थियो। यस हमलामा कम्तिमा १२०० जनाको ज्यान गएको थियो भने २५० जनालाई बन्धक बनाइएको थियो । हमासद्वारा सञ्चालित स्वास्थ्य मन्त्रालयका अनुसार गाजामा इजरायली सैन्य कारबाहीको जवाफमा हालसम्म ३४,७०० भन्दा बढी प्यालेस्टाइनीको मृत्यु भइसकेको छ।

गत नोभेम्बरमा भएको सम्झौता अनुसार हमासले १०५ बन्धकहरूलाई रिहा गरेको थियो। त्यसबेला त्यहाँ एक साताका लागि युद्धविराम भएको थियो र इजरायली जेलमा रहेका करिब २४० प्यालेस्टिनी बन्दीहरूलाई पनि रिहा गरिएको थियो।

इजरायलले गाजामा 128 बन्धकहरूको अवस्था अझै थाहा नभएको बताएको छ। तीमध्ये ३४ जना बन्धकको मृत्यु भएको अनुमान गरिएको छ ।